Lòng thương yêu sâu sắc, bao la của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với thiếu niên, nhi đồng không gì có thể so sánh nổi. Đó vừa là tình cảm của một lãnh tụ cách mạng kiệt xuất vừa là của người ông kính yêu vô cùng gần gũi, luôn luôn đồng cảm và chan hòa với các cháu. Còn nhớ Trung Thu đặc biệt năm 1945 - Trung Thu đầu tiên nước nhà giành được độc lập từ tay đế quốc thực dân, chỉ trong một tuần lễ, Bác Hồ kính yêu đã 2 lần gửi thư cho thiếu nhi cả nước. Trong thư gửi ngày 17/9, Người truyền hơi ấm yêu thương trong từng câu, từng chữ, khen tặng những tiểu chủ nhân của một nước độc lập và không quên gửi tặng những cái hôn. “Các em vui cười hớn hở, Già Hồ cũng vui cười hớn hở với các em. Đố các em biết vì sao? Một là vì Già Hồ rất yêu mến các em. Hai là vì… Trung thu năm nay, nước ta đã được tự do và các em đã thành những người tiểu quốc dân của một nước độc lập…”. Cuối thư, Người gửi tới các cháu “trăm cái hôn thân ái”. Thật yêu thương biết bao! Ở bức thư thứ hai gửi ngày 22/9, Người lại cặn dặn: “Các em phải ngoan, ở nhà phải nghe lời bố mẹ, đi học phải siêng năng; đối với bầu bạn phải yêu kính… Mong các em mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập tự do”. May mắn hơn các bạn thiếu nhi cả nước, thiếu nhi của Thủ đô Hà Nội được được đón Tết Trung Thu cùng Người.
Các cháu thiếu nhi Thủ đô với Bác Hồ tại Phủ Chủ tịch, năm 1955. Nguồn bqllang.gov.vn
Chuyện kể rằng: “Chiều hôm đó, thứ sáu, ngày 21-9-1945 tức ngày 15-8 năm Ất Dậu, tan giờ làm việc, Bác bảo đồng chí thư ký về nhà trước, còn Bác ở lại Bắc Bộ phủ để đón các em thiếu nhi vui Tết Trung Thu.
Ngay từ chiều, Bác đã cho mời đồng chí Trần Huy Liệu, Bộ trưởng Bộ Tuyên truyền và một đồng chí phụ trách thiếu nhi của Thanh niên đến hỏi về tổ chức Trung Thu tối nay cho các em. Nghe báo cáo chỉ có ba địa điểm xung quanh Bờ Hồ để bày mâm cỗ cho hàng vạn em, Bác bảo các anh chị phụ trách phải tổ chức cho thật khéo để em nào cũng có phần. Về chương trình vui chơi, Bác khen là có nhiều cố gắng về mặt hình thức và căn dặn là phải đảm bảo an toàn, nhất là đối với các em nhỏ.
Sau đó, Bác trở về phòng làm việc của mình trên căn gác ở Bắc Bộ phủ. Nhưng chốc chốc Bác lại hỏi:
- Các em đã tập trung đủ ở Bờ Hồ chưa?
Trăng đã bắt đầu lên. Bác Hồ ra đứng ở cửa ngắm đêm trăng và lắng nghe tiếng trống rộn ràng từ các đường phố vọng đến. Ai mà biết được niềm vui lớn đêm nay của Bác Hồ, người chiến sĩ cách mạng bôn ba khắp năm châu, bốn bể, nếm mật nằm gai, vào tù ra tội, chỉ nhằm một mục đích duy nhất là đem lại độc lập cho Tổ quốc, no ấm cho nhân dân và đặc biệt, cháy bỏng trong lòng Người là niềm mong ước hạnh phúc ấm no cho lớp trẻ thơ.
Đêm nay giữa lòng Hà Nội, ngay trong Dinh Chủ tịch, Bác Hồ hồi hộp chuẩn bị đón tiếp “Bầy con cưng” của mình.
Trước Trung Thu mấy hôm, Bác đã viết một lá thư dài gửi các em nhân ngày tựu trường.
… Liền sau đó, Bác lại viết “Thư gửi các cháu thiếu nhi” nhân dịp Tết Trung Thu. Thư viết trước Trung Thu một tuần lễ để kịp đến với các em khắp các miền đất nước. Bác Hồ bao giờ cũng chu đáo như thế.
Và đêm nay, Trung Thu đã thực sự đến trong nỗi bồi hồi mong đợi của Bác. Theo chương trình thì đúng 21 giờ các em mới đến vui chung với Bác Hồ. Thế mà lúc này chưa đến 20 giờ Bác đã bồn chồn đi lại trong phòng, xem lại đề cương bài phát biểu lát nữa sẽ nói với các em, xem lại những tấm ảnh lát nữa Bác sẽ tặng cho mỗi em một tấm… Thật khó mà hình dung một cụ già đã gần tuổi 60, một vị Chủ tịch nước, một nhà hoạt động quốc tế nổi tiếng, một con người vốn có bản lĩnh ung dung, bình thản trong mọi tình huống, đêm nay lại nóng lòng chờ đợi, gặp gỡ các em nhỏ như vậy.
Hồ Hoàn Kiếm tưng bừng náo nhiệt. Những bóng điện lấp lánh trong các vòm cây. Hàng ngàn, hàng vạn đèn giấy trên tay các em soi bóng xuống mặt hồ. Trên đỉnh Tháp rùa rực sáng ánh điện với băng khẩu hiệu “Việt Nam độc lập”.
Đúng 20 giờ, lễ Trung thu độc lập đầu tiên bắt đầu. Sau lễ chào cờ, một em đại diện cho hàng vạn thiếu nhi Hà Nội phát biểu niềm vui sướng được trở thành tiểu chủ nhân của nước độc lập. Tiếp đó đồng chí Trần Huy Liệu, đại diện Chính phủ, trịnh trọng đọc thư của Bác Hồ gửi thiếu nhi, căn dặn các em cố gắng học tập để xứng đáng với sự quan tâm, chăm sóc của Bác.
Buổi lễ kết thúc, các đoàn đội ngũ chỉnh tề đều bước trong tiếng trống vang vang hướng về Bắc Bộ phủ. Dẫn đầu đoàn là những đội múa lân, múa sư tử cùng hàng ngàn, hàng vạn chiếc đèn giấy lung linh uốn lượn như một dòng sông sao…
Đúng 21 giờ các em có mặt trước Bắc Bộ phủ. Bác Hồ xuất hiện tươi cười, thân thiết. Tiếng hoan hô như sấm dậy. Tiếng trống rộn ràng. Sư tử lại nhảy múa. Tất cả sung sướng hò reo. Chúc mừng Bác Hồ kính yêu.
Bác Hồ xúc động bước xuống thềm đón các em, tiếng hoan hô lại dậy lên. Một em đứng trước máy phóng thanh đọc lại lời chào mừng. Đọc xong em hô to “Bác Hồ muôn năm!”. Lập tức tiếng hô “Muôn năm” rền vang không ngớt.
Bác Hồ giơ cao hai tay tỏ ý cám ơn các em rồi Bác lần lượt bước đến bắt tay từng em đứng ở hàng đầu. Cặp mắt của Bác ánh lên một niềm vui đặc biệt. Trong lúc ở phía ngoài, các đoàn “xe tăng”, các binh sĩ của Hai Bà Trưng, của Đinh Bộ Lĩnh, các đội sư tử với rất nhiều em đeo mặt nạ… ùn ùn kéo vào dinh của Chủ tịch trong tiếng trống hò reo vang dậy, khu vườn Phủ Chủ tịch bỗng nhiên im phăng phắc khi đồng chí phụ trách giới thiệu Bác Hồ sẽ nói chuyện với các em.
Bằng giọng xứ Nghệ có pha lẫn giọng các miền của đất nước, Bác thân thiết trò chuyện với các cháu: “Các cháu! Đây là lời Bác Hồ nói chuyện…”. Cuối cùng Bác nói: Trước khi các cháu phá cỗ, ta cùng nhau hô hai khẩu hiệu: “Trẻ em Việt Nam sung sướng!”, “Việt Nam độc lập muôn năm!”.
Tiếng hô hưởng ứng của các em rền vang cả một vùng trời.
Trăng rằm vằng vặc tỏa sáng. Niềm vui tràn ngập cả Hà Nội. Bác Hồ vui sướng đứng nhìn các em vui chơi.
Ai hiểu hết được niềm vui của Bác Hồ lúc này. Bao nhiêu năm xông pha chiến đấu, phải chăng Bác cũng chỉ mong ước có giây phút sung sướng như đêm nay…”(1)
Hơn ai hết, Bác thấu hiểu và luôn phấn đấu cùng toàn Đảng, toàn quân và cùng nhân dân quan tâm, coi trọng, chăm sóc “Tết Thiếu nhi”; Bác viết: “Tết Trung thu là Tết của các cháu. Trăng thu soi xuống các cháu êm ái như một người mẹ hiền… Từ ngày nước ta được độc lập, các cháu ăn Tết thật vui vẻ” (thư Bác gửi các cháu ngày 27/9/1947).
Tình yêu thương của Bác còn được thể hiện rõ trong những lá thư, bài thơ chúc Tết Trung thu được Bác viết về sau này. Vẫn đầy ắp yêu thương dành cho con trẻ, vẫn là những lời căn dặn hết sức gần gũi, thân thương, các em như được bồi đắp thêm tinh thần yêu nước, khí phách kiên cường đấu tranh vì độc lập nước nhà. Bác viết:
“Trung thu trăng sáng như gương,
Bác Hồ ngắm cảnh nhớ thương nhi đồng”(2), và Bác viết thêm:
“Mong các cháu hãy cố gắng,
Thi đua học và hành.
Tuổi nhỏ làm việc nhỏ;
Tùy theo sức của mình.
Để tham gia kháng chiến
Để gìn giữ hoà bình,
Các cháu hãy xứng đáng;
Cháu Bác Hồ Chí Minh”(3).
Mỗi lần đọc thơ Bác, các cháu như được sống trong tình thương yêu của Bác, như được nghe những lời dặn dò: Nỗ lực học tập, vươn lên trở thành con ngoan, trò giỏi, chủ nhân tương lai của quê hương, đất nước.
Được sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ, xã hội ta luôn dành những điều kiện tốt nhất cho trẻ em vui chơi, học hành. Hằng năm, nước ta có “Tháng hành động vì trẻ em”, trong đó có chứa những thông điệp của chương trình “Bảo vệ trẻ em, an toàn hôm nay, bền vững tương lai” với quan điểm rõ ràng “Roi vọt không làm trẻ con nên người, yêu thương mạnh hơn lời quát mắng”(4).
Trong 16 bài thơ Bác viết cho thiếu nhi có tới một nửa Bác viết vào dịp Tết Trung Thu. Chưa mùa Trung Thu nào Bác quên làm thơ, chắp bút chúc mừng các em. Để rồi, Thơ chúc Tết Trung Thu đã trở thành một trong những nét đặc sắc trong thơ của Bác. Đó là những câu văn, câu thơ rất đỗi giản dị mà luôn chan chứa tình yêu thương của Người. Nhân dịp Trung Thu năm 1951, khi cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta đi vào giai đoạn phản công, trong niềm vui chung ấy, niềm yêu thương của Bác đối với thiếu niên, nhi đồng đã được bộc lộ bằng vần thơ tha thiết yêu thương:
“Trung Thu trăng sáng như gương,
Bác Hồ ngắm cảnh, nhớ thương nhi đồng.
Sau đây Bác viết mấy dòng
Gửi cho các cháu tỏ lòng nhớ nhung…”(5)
Tết Trung Thu năm 1953, vui sướng về những chiến thắng vang dội của quân dân cả nước trong sự nghiệp kháng chiến của dân tộc, trong đó có sự đóng góp rất tích cực của trẻ em, Bác lại làm thơ:
“9 Tết Trung Thu,
8 năm kháng chiến,
Các cháu khôn lớn,
Bác rất vui lòng.
Thu này Bác gửi thơ chung,
Bác hôn các cháu khắp vùng gần xa,
Thu này hơn những Thu qua.
Kháng chiến thắng lợi gấp ba bốn lần
Các cháu vui thay!
Bác cũng vui thay!
Thu sau so với Thu này vui hơn”(6).
Chiến thắng Ðiện Biên Phủ mở ra cho dân tộc Việt Nam một trang sử mới. Nhưng đất nước vẫn bị chia cắt hai miền. Người đã đặt niềm tin yêu vào những chủ nhân tương lai của đất nước, rằng: “…Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu…”(7).
Năm 1960, Bác Hồ đã ở vào tuổi 70, sức khoẻ của Bác đã giảm sút đi nhiều, nhưng Bác vẫn kể chuyện Trung thu bằng những lời dí dỏm, hóm hỉnh:“Theo chuyện đời xưa Việt Nam thì trên mặt Trăng có chú Cuội chăn trâu: Chú Cuội ngồi ở trong Trăng. Để trâu ăn lúa nhăn răng mà cười…”(8)
Những năm kháng chiến chống Mỹ ác liệt, khi nhân dân “Thành đồng Tổ quốc” đang ngày đêm rên xiết dưới gót giày của đế quốc Mỹ và tay sai, nỗi thương nhớ các cháu thiếu nhi miền Nam luôn cồn cào trong tim Bác. Trong thư gửi các cháu miền Nam năm 1965, Bác ao ước:
“Nam Bắc sẽ sum họp một nhà,
Bác cháu ta sẽ gặp mặt trẻ già vui chung.
Nhớ thương các cháu vô cùng,
Mong sao mỗi cháu là một anh hùng thiếu nhi”(9).
Năm 1969, Bác gửi lá thư cuối cùng cho thiếu nhi, cuối bài Bác viết “Nhờ Cách mạng tháng Tám thành công và kháng chiến cứu nước thắng lợi, các em đã sinh trưởng trong chế độ xã hội chủ nghĩa. Nhờ Đảng chăm sóc và các đoàn thể giúp đỡ, các em sẽ cố gắng nhiều mặt để xứng đáng là người chủ tương lai của đất nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập và giàu mạnh”(10).
Trước lúc đi xa, trong Di chúc thiêng liêng, Người đã không quên nhắc đến thiếu niên, nhi đồng bằng những tình cảm đặc biệt: “Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thiếu niên và nhi đồng…”(11).
Hơn 52 năm trôi qua kể từ ngày Bác đi xa, thiếu nhi Việt Nam không còn được đọc thơ Bác mỗi dịp Tết Trung thu nữa. Nhưng tấm lòng yêu thương và những lời dạy của Người thì vẫn còn mãi. Và các em vẫn luôn cất cao lời hát: “Ai yêu nhi đồng bằng Bác Hồ Chí Minh...” và những lời dạy của Người vẫn đồng hành cùng thiếu niên, nhi đồng mọi thời đại. Lời dạy “Vì lợi ích mười năm phải trồng cây. Vì lợi ích trăm năm phải trồng người”(12) của Bác đã, đang và sẽ được toàn Đảng, toàn dân ta học tập, làm theo với phương châm: “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”. Nhớ ơn Bác Hồ, toàn thể thiếu niên, nhi đồng nguyện cố gắng học tập, tu dưỡng và rèn luyện thật tốt, trở thành con ngoan, trò giỏi để xứng đáng với danh hiệu “Cháu ngoan Bác Hồ” như lúc sinh thời Người hằng mong ước.
Bác Hồ của chúng ta là vậy:
“Chỉ biết quên mình cho hết thảy.
Như dòng sông đỏ nặng phù sa”(13)
Dù Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã đi xa, nhưng hình ảnh của Người vẫn luôn gần gũi với mọi thế hệ thiếu niên, nhi đồng Việt Nam. Tình cảm của Bác dành cho các cháu thiếu nhi và của các cháu thiếu niên, nhi đồng dành cho Bác mãi mãi sáng soi, dịu hiền như ánh trăng đêm rằm. Đọc lại thơ, thư Trung thu của Người, chúng ta lại được tắm mình trong tình thương yêu bao la, mát lành tỏa ra từ một tâm hồn lớn, nhân cách lớn - Hồ Chí Minh./.
Anh Võ
----------------------
(1) Theo 117 Chuyện kể về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh (Ban Tuyên giáo TW, Nxb. CTQG - 2007).
(2), (5) Trích: Thư Trung Thu Bác Hồ gửi các cháu thiếu nhi, năm 1951;
(3) Trích: Thư Trung Thu 1952 của Hồ Chí Minh.
(4) Trích: Thông điệp “Roi vọt không làm trẻ nên người - Yêu thương mạnh hơn lời quát mắng", tại “Ngày hội Lan tỏa yêu thương” ngày 8.11.2020.
(6) Trích; Thư Trung Thu năm 1953 của Hồ Chí Minh;
(7) Trích trong “Thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa”, ngày 15-9-1945- Hồ Chí Minh.
(8) Hồ Chí Minh, Thư Tết Trung Thu năm 1960.
(9) Hồ Chí Minh, Thư gửi các cháu miền Nam năm 1965.
(10), (11) và (12) Hồ Chí Minh, Toàn tập, NXB CTQG, năm 2011.
(13) Tố Hữu, “Theo chân Bác”, năm 1969.