Bác Hồ thăm bà con xã viên HTX Tháp Thượng, Đan Phượng, Hà Nội thu hoạch vụ mùa. Ảnh tư liệu
“Được cấp trên cho biết Bác Hồ sẽ về thăm Hợp tác xã cấp cao Vĩnh Thành, huyện Yên Thành, lãnh đạo Đảng, chính quyền và Ban Chủ nhiệm Hợp tác xã đều lo toan chuẩn bị. Nào là bố trí làm tổng vệ sinh khu vực làm việc của Đảng ủy, ủy ban và trụ sở Hợp tác xã. Cuộc họp lãnh đạo nhất trí là phải thông báo cho dân biết tin này để cùng chuẩn bị đón Bác. Thế là Ban Chủ nhiệm Hợp tác xã phân công cán bộ đến từng nhà dân ở gần trụ sở Ủy ban và gần nơi đón Bác. Những nhà gần đó đều được xã cử thanh niên đến sửa soạn lại trong nhà sao cho ngăn nắp. Có 4 gia đình ở gần hội trường nhất thì cho người mượn thêm tủ, bàn ghế sang trọng ở những nhà khác xa hơn đưa đến đặt vào, để khi Bác đến sẽ thấy đời sống của dân ở đây khấm khá thật.
Thế là ngày hôm sau, Bác Hồ đã đến thăm Hợp tác xã Vĩnh Thành. Sau khi nói chuyện xong với cán bộ và nhân dân, Bác nói cho Bác đi thăm một số gia đình. Lãnh đạo xã mời Bác đi và dẫn Bác theo con đường có mấy nhà đã chuẩn bị trước. Ra khỏi hội trường đi được khoảng mươi mét đến ngã ba đường làng, ông Chủ tịch xã chỉ mời Bác đi đường này. Nhưng Bác xoa tay nói: “Để Bác tự đi để biết đúng thực tế, có lẽ ở đó các chú đã bố trí rồi”. Thế là Bác Hồ đi theo con đường khác. Bác đi vào nhà một gia đình bình thường có ngôi nhà tranh nhỏ bé. Trong nhà chỉ có một cái sập nhỏ đựng lúa làm bàn thờ và hai cái giường gỗ nhỏ cũ kỹ. Sau khi nói chuyện và hỏi thăm bà già đang ngồi bồng cháu trên chiếc võng, Bác lại đi thăm một số gia đình khác”(1).
Bác Hồ cả cuộc đời vì nước vì dân, bản thân Bác cũng sinh ra từ một làng quê nghèo khó của Việt Nam, nên Bác rất thấu hiểu cuộc sống của người nông dân. Bác tìm đường cứu nước cũng mong chấm dứt ách thống trị làm nô lệ bần cùng của nông dân để đem lại cơm ăn, áo mặc cho người dân, trong đó có đại bộ phận người nông dân. Chính vì thế, mà hơn 700 lần Bác đến với người nông dân, đi đến đâu Bác cũng gần gũi, thăm hỏi đời sống, sản xuất của người dân, Bác cùng với nông dân lao động, sản xuất và xuống tận bờ ruộng nói chuyện với họ, uống từng bát nước vối mà người dân mời Bác... Tình cảm của Bác với người nông dân Việt Nam sâu nặng và cảm động hơn khi chúng ta tìm thấy bản thảo Luận án tiến sỹ của Bác ngay sau khi Liên Xô sụp đổ. Trong bản thảo này, Bác chọn vấn đề ruộng đất ở Đông Dương để viết lên sự bất công và nỗi cực khổ của người nông dân. Một trong những bức thư cảm động, chân thành nữa của Bác viết cho nông dân, Bác khuyên đồng bào vào Tổ đổi công: Bà con hãy nghe tôi, rủ nhau vào Tổ đổi công, vào Hợp tác xã (HTX), làm chung, hưởng chung sẽ có nhiều cái lợi: Giống như hai người tắm chung với nhau mà cùng kỳ lưng cho nhau thì vừa nhanh lại vừa sạch. Đi cơ sở, Bác luôn muốn lãnh đạo cơ sở báo cáo sự thật, tránh bệnh thành tích ảnh hưởng đến lợi ích của nông dân như câu chuyện “Để Bác tự đi”. Bác đi con đường của Bác, không theo con đường cán bộ địa phương vạch sẵn “Để Bác tự đi để biết đúng thực tế, có lẽ ở đó các chú đã bố trí rồi”(2)…, có như vậy Bác mới sâu sát, cụ thể với người nông dân chân chất, một nắng hai sương, đối tượng Bác muốn tìm hiểu, “Bác đi vào nhà một gia đình bình thường có ngôi nhà tranh nhỏ bé. Trong nhà chỉ có một cái sập nhỏ đựng lúa làm bàn thờ và hai cái giường gỗ nhỏ cũ kỹ. Sau khi nói chuyện và hỏi thăm bà già đang ngồi bồng cháu trên chiếc võng, Bác lại đi thăm một số gia đình khác…”(3). Tương tự câu chuyện trên có lần Bác đến thăm một HTX trồng trọt và chăn nuôi, sau khi nghe lãnh đạo HTX báo cáo thành tích hoạt động HTX, Bác đến từng luống hoa nhổ hết hoa lên, vừa nhổ Bác vừa nói: “Các chú mới cắm hoa đón Bác đấy à? Trồng trọt, tăng gia mà hoa không có rễ nó héo thế này?”(4). Khi đưa Bác vào trang trại chăn nuôi lợn, Bác hỏi các chú nuôi thật hay là mượn lợn của nhà dân cho Bác xem? Cán bộ chưa kịp thanh minh, Bác kết luận ngay “các chú nuôi thật sao lợn lại cắn nhau vậy? Hãy bắt ngay các con lợn dữ vừa nhảy ra khỏi chuồng trả lại cho dân, không dân lại bắt đền cho”(5). Bác quan sát, vạch ra những khuyết điểm của những cán bộ vì nặng thành tích để trung thực, làm có trách nhiệm hơn với công việc, với người nông dân.
Không chỉ gần gũi, sâu sát, Bác còn biết rõ cách làm ăn, cách sinh sống, cách tổ chức cuộc sống cho đồng bào ở các HTX, đến đâu Bác cũng căn dặn đồng bào phải có giống tốt, có nhiều nước, nhiều phân thì năng suất mới cao. Về tỉnh Hưng Yên, Bác xuống đồng tát nước với bà con chống hạn; cùng với dân làm thủy lợi, khơi nước. Ở tỉnh Hà Tây, Bác thấy đồng chí Bí thư Tỉnh ủy không biết tát nước, Bác nói một câu rất thấm thía với đồng chí Bí thư Tỉnh ủy “Chú làm Bí thư một tỉnh nông nghiệp mà không biết tát nước thì làm sao chú đến với dân và gần dân được?”(6). Khi Đoàn của tỉnh Thanh Hóa ra Hà Nội làm việc, Bác yêu cầu một đồng chí cán bộ ăn mặc diện nhất trong Đoàn phụ trách nông nghiệp của tỉnh, Bác hỏi đồng chí đó, ngày mai Bác cho Đoàn về, còn chú ở lại đi tát nước cùng dân với Bác được không?…
Những năm cuối đời, Bác vẫn về thăm các HTX nông nghiệp. Một lần Bác về thăm HTX nông nghiệp ở Thái Bình, Bác làm việc với lãnh đạo Tỉnh ủy, lúc tiễn Bác, Tỉnh ủy Thái Bình có ít gạo đặc sản biếu Bác, sau khi nhận quà, Bác lấy tiền trả, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy không hiểu ý Bác liền ngăn tay Bác lại - đây là quà của Tỉnh ủy có đáng là bao. Bác trả lời “các chú ở Tỉnh ủy mà cũng làm được gạo à? Bác tưởng suốt đời Bác và các chú chỉ ăn gạo của dân chứ? Các chú không nhận tiền của Bác thì khác gì Bác tham ô?”(7). Những câu chuyện của Bác với dân nói chung và với nông dân nói riêng thấm thía đến như vậy. Ngay cả trong Di chúc, Bác dặn, khi mất hãy hỏa táng Bác và chôn trên đồi cho đỡ tốn “đất ruộng” của nông dân và sau khi giải phóng miền Nam, Đảng ta phải miễn thuế cho nhân dân 1 năm để bà còn phấn khởi sản xuất. Khi thống nhất đất nước, thực hiện Di chúc của Bác, Đảng ta đã miễn thuế nhiều năm liền cho nông dân.
Khắc ghi lời Bác dặn, nông dân Việt Nam thi đua đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược quan trọng là kháng chiến và kiến quốc. Mỗi người nông dân khi có cơm ăn, áo mặc đều nhớ tới “Bát cơm Cụ Hồ”, “Tấm áo Cụ Hồ”. Trong cải cách ruộng đất, cầm thẻ nhận ruộng, người nông dân cũng gọi là “Ruộng Cụ Hồ”. Những năm sau đó, phong trào thi đua làm ruộng có năng suất cao được phát động rộng rãi, mạnh mẽ và liên tục. Nhờ sức người, chinh phục và cải tạo thiên nhiên nông dân làm ruộng, trồng màu có năng suất cao, nông dân chung sức chung lòng đi theo con đường làm ăn tập thể để ngày một ấm no, nông thôn thêm giàu mạnh. Những lời Bác dạy đã biến thành sức mạnh trên đồng ruộng, thôi thúc bà con nông dân thi đua lao động sản xuất như nông dân tỉnh Thái Bình trở thành tỉnh đầu tiên của miền Bắc đạt năng suất 5 tấn thóc/ha năm 1966 trong hoàn cảnh chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ trên miền Bắc. Mỗi người dân Thái Bình đều khắc ghi trong tim lời căn dặn của Bác: “Bác mong các đồng chí và đồng bào đều cố gắng hơn nữa để làm cho Thái Bình trở thành một tỉnh gương mẫu về mọi mặt”(8). Và ngày 12/12/2020, tại Quảng trường Thái Bình (phường Hoàng Diệu, thành phố Thái Bình), tỉnh Thái Bình long trọng tổ chức lễ khánh thành Tượng đài Bác Hồ với Nông dân Việt Nam. Đây là niềm tự hào của Nông dân Việt Nam nói chung và nhân dân tỉnh Thái Bình nói riêng...
Bác Hồ thăm nông dân đang gặt lúa trên cánh đồng xã Hùng Sơn, huyện Đại Từ, Thái Nguyên. Ảnh tư liệu
Những câu chuyện trên, đủ để chúng ta hiểu Bác tha thiết với nông dân như thế nào, và chúng ta cần ghi nhớ công lao của Bác để xây dựng Nông thôn mới ngày càng sáng hơn, đẹp hơn. Đã 52 năm, kể từ ngày Bác đi xa nhưng những tình cảm sâu nặng, những lời dạy bảo ân cần và mong muốn của Bác vẫn luôn khắc ghi trong tâm trí mỗi người nông dân Việt Nam. Những năm qua, Nông dân Việt Nam đã và đang ra sức thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau giảm nghèo và làm giàu chính đáng. Xuất hiện nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp sạch, ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ được đầu tư phát triển; góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, giải quyết việc làm, giảm nghèo. Cũng nhờ sự nỗ lực, tinh thần thi đua lao động sáng tạo của người nông dân, đến năm 2020 năng suất lúa của cả nước đạt trên 5,6 tấn/ha. Mỗi năm sản xuất trên 7 triệu tấn lương thực, không chỉ bảo đảm an ninh lương thực trong nước mà còn tạo ra một lượng lớn sản phẩm hàng hóa phục vụ xuất khẩu. Bà con nông dân đã thay đổi cung cách làm ăn, tích cực ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, đưa cơ giới hóa vào sản xuất, đồng thời tích tụ ruộng đất, đưa sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, cánh đồng lớn.
Ngày nay, nông dân Việt Nam không còn lam lũ, nghèo khó và thất học như trước. Nhưng để nông dân vận dụng và học tập Bác cho phù hợp, thì trước hết phải có kiến thức để làm ruộng, làm rẫy, trồng cây, nuôi gia cầm, gia súc, thủy, hải sản… một cách khoa học, kỹ thuật, sáng tạo để tạo nên sản phẩm nông nghiệp có thể xuất khẩu, chiếm lĩnh thị trường trong nước và ngoài nước; phải có ý thức, trách nhiệm để gắn kết cộng đồng, nâng cao ý thức và lợi ích tập thể và phấn đấu trở thành những ông chủ trên các cánh đồng, làm chủ các gia trại, trang trại chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, mỗi năm thu nhập từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng. Nông dân Việt Nam không chỉ giữ vai trò chủ đạo trong sản xuất nông nghiệp mà còn phát huy vai trò chủ thể hiến đất, góp công, góp của xây dựng nông thôn mới, góp phần làm thay đổi căn bản kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và cảnh quan, môi trường nông thôn theo hướng phát triển nông nghiệp thịnh vượng, nông dân giàu có, nông thôn văn minh, hiện đại. Đặc biệt hơn trong cuộc chiến với giặc COVID-19 hôm nay, Nông dân Việt Nam càng phát huy truyền thống đoàn kết, bản lĩnh vững vàng cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thi đua sản xuất góp phần chiến thắng đại dịch.
Trong niềm vui Kỷ niệm 91 năm Ngày thành lập Hội Nông dân Việt Nam hôm nay, chúng ta càng nhớ đến Bác Hồ kính yêu - vị lãnh tụ vĩ đại của Đảng và của dân tộc ta với lòng biết ơn vô hạn. Người suốt đời quan tâm đến nông dân, nông thôn Việt Nam. Bác Hồ sống mãi trong lòng dân tộc, hình ảnh của Bác mãi ở trong tim những người nông dân Việt Nam cần cù, sáng tạo, chất phác, thủy chung./.
Anh Võ
(1) Trích theo sách: Tư tưởng lớn qua những câu chuyện nhỏ, Nxb Nghệ An, 2005.
(2) Và (3) Trích trong chuyện “Để tự Bác đi”.
(4), (5), (6), (7) Bài nói chuyện của GS Hoàng Chí Bảo, ngày 23 thg 8, 2018 tại HNDVN.